Gemlik Forum - Gemlik'in Paylaşım ve Tartışma Platformu

Katı Maddelerin Çözülmesi

Bir analizin gerçekleşebilmesi için öncelikle örneğin uygun bir çözücü bulunarak çözünmesi gerekmektedir. Öncelikle analize alınacak madde iyice öğütülür.Bu şekilde yüzey alanı genişler ve çözünme hızı artar.

Bir katının hangi çözücüde çözüneceği deneme yolu ile belirlenir. Maddenin öncelikle saf suda çözünüp çözülmediğine bakılır. Eğer saf suda çözünmüyorsa sırası ile seyreltik asitler, derişik asitler ve alkali çözeltiler denenir. Çözücü eklendiği zaman çözeltide herhangibir hareket gözlenirse (gaz çıkışı, madde azalması gibi) ısıtma işlemi yardımı ile çözme işlemi hızlandırılabilir.

Özellikle metal ve alaşımlar derişik asit veya alkalilerde çözünür. Genellikle doğal maddeler ve yüksek sıcaklığa ısıtılmış tuğla, cam, çimento gibi yapay maddeler yukarıda sayılan yaş çözeltiler ile çözünmediğinden kuru çözüler dediğimiz eritiş maddeleri ile eritiş yöntemi ile çözelti haline getirilirler.

Çözücülerin çözebildiği bileşikler

Çözücü
Çözdüğü bileşikler
Su
İyonik bileşikler
HCI
Metaller, Oksitler, Karbonatlar, Sülfürler, Fosfatlar
HNO3
Metaller, Oksitler, Karbonatlar, Sülfürler, Fosfatlar
Kral suyu
Metaller, Oksitler, Karbonatlar, Sülfürler, Fosfatlar
H2SO4
Organik bileşikleri parçalar
HCIO4
Organik bileşikleri parçalar
HF
Silikatlar
NaOH
Amfoter oksitler
NH3
Amfoter oksitler
Zn + H2SO4
Güç çözünür halojenürler
Kompleksleştiriciler(NaCN, KCN)
Soy metal bileşikleri


Suyun çözdüğü tuzlar


Anyon
Çözünürlük
Nitrat (NO3-)
Bütün bileşikleri suda çözünür.
Asetat (C2H3O2-)
Bütün bileşikleri suda çözünür.
Klorat (ClO3-)
Bütün bileşikleri suda çözünür.
Nitrit (NO2-)
Ag+ hariç bütün bileşikleri suda çözünür
Klorür (Cl-)
Ag+, Hg2+2, Pb+2, Cu+ hariç bütün bileşikleri suda çözünür
Bromür (Br-)
Ag+, Hg2+2 , Pb+2 hariç bütün bileşikleri suda çözünür
İyodür (I-)
Ag+, Hg2+2, Pb+2 hariç bütün bileşikleri suda çözünür
Sülfat (SO42-)
Ag+, Ba+2, Sr+2, Ca+2 hariç bütün bileşikleri suda çözünür
Sulfid (S2-)
Alkali metaller (IA), toprak alkali (IIA) ve NH4+ile yaptığı bileşikler hariç diğer metallerle yaptığı bileşikleri suda çözünmez
Fosfat (PO43-)
Alkali metaller (IA) ve NH4+ ile yaptığı bileşikler hariç diğer metallerle yaptığı bileşikleri suda çözünmez
Karbonat (CO32-)
Alkali metaller (IA) ve NH4+ile yaptığı bileşikler hariç diğer metallerle yaptığı bileşikleri suda çözünmez
Oksit (O2-2)
Alkali metaller (IA) ve toprak alkali metaller(IIA)ile yaptığı bileşikler hariç diğer metallerle yaptığı bileşikleri suda çözünmez
Hidroksit (OH-)
Alkali metaller (IA), toprak alkali metaller (IIA)ve NH4+ ile yaptığı bileşikler hariç diğer metallerle yaptığı bileşikleri suda çözünmez



Asidin seçimi: Asitte çözünen bileşiklerin büyük çoğunluğu amfiprotik anyonlar (kuvvetli bazik özellikte ve proton alma eğilimi gösteren anyonlar) içeren bileşiklerdir. Örneğin suda çözünmeyen kalsiyum karbonat, asitler tarafından çözülür. Çünkü karbonat iyonu, asitten gelen protonla birleşen kuvvetli bir bazdır. Karbonatlar dışında asitte çözünen bileşiklere örnek olarak sülfürler, sülfitler, fosfatlar, arsenatlar, boratlar, kromatlar, arsenitler ve nitritler verilebilir.

Hidroklorik asit

Hidroklorik asit karbonatlar, fosfatlar, sülfürler gibi suda çözünmeyen birçok tuzları çözer. PbO2, MnO2, FeO3, SnO2 gibi yükseltgenleride indirgeyerek çözer. Klorürün oluşturduğu tuzlar uçucu olduklarından alev deneyleri içinde uygundur.

Bu asidin kullanılmasındaki dezavantaj ise bazı katyonlarla reaksiyonu sonucunda çözünmeyen tuzları oluşur. AgCl (gümüş klorür), Hg2Cl2 (civa(I) klorür) ve PbCl2 (kurşun klorür) bu tuzlara örnek olarak verilebilir. Bazende ortamdaki klorün fazlası kompleks yapıcı olarak davranır.
Hidroklorik asit çözücün olarak denenirken hem seyreltik ve derişik olarak hemde sıcak ve soğuk olarak denenmelidir.

Nitrik Asit

Nitrik asitte hidroklorik asit gibi bazı tuzları kolaylıkla çözer. As2S3, Sb2S3, HgS gibi hidroklorik asidin çözemediği sülfürleride çözer. Bu özelliği sülfürü kolaylıkla yükseltgemesinden ileri gelir. Nitrik asit hem protonundan hemde anyonundan dolayı iyi bir çözücüdür. Nitratlar genellikle suda çözünürler ve daha az uçucudurlar.

Bu asidinde kullanılmasında bazı dezavantajlar vardır. Analiz süresinden nitrik asidin yükseltgeyici etkisi devam eder ve bazı iyonların yükseltgenmesine neden olabilir. Sülfür kükürdünü sülfat kükürdüne yükseltgiyerek bazı sülfatların çökmesine neden olur. Nitrik asit suda çözünmeyen MnO2 .SnO2 ve PbO2 gibi yükseltgenleri çözmez.

Sülfürik Asit

Klorür iyonlarının olması istenmediği ve yüksek sıcaklıkların tercih edildiği durumlarda kullanılabilinir. Özellikle kurşun, kurşun oksitleri, kurşunlu alaşımlar ve bazı karbonatlar için iyi bir çözücüdür. Çözme işlemi sırasında oluşan sülfat tuzlarının suda çözünmemeleri nedeniyle çok tercih edilmez.


Kral suyu

Örneğin yukarıdaki asitlerle çözünmemesi halinde sıcak veya soğuk kral suyu kullanılır. Kral suyu 3 kısım hidrokorik asit ve 1 kısım nitrik asitten oluşur.Kral suyunun çözme kuvveti içinde bol miktarda bulunan klor iyonlarının , eser halde bulunan katyonları kompleks halinde bağlamasından ileri gelir.