Gemlik Forum - Gemlik'in Paylaşım ve Tartışma Platformu

   

Cengiz Han'ın Türklüğü ve İmparatorluğu
Prof.Dr. Reha Oguz Turkkan


Amerika'nin unlu National Geografic dergisinin Agustos 2001 sayisinin kapak yazisi Cengiz Han hakkindaydi. Kapak resmi de onun yuz heykeliyle suslenmis. 33 sahife tutan makalede fevkalâde fotograflara ilâveten, derginin eklerinde de poster boyu tablolar, haritalar ve bilgiler var.
Yaziyi Mike Edwards yazmis. Sahifeleri karistirdim, onun kimigi ve sifatlari hakkinda bir bilgi bulamadim. Tek "Kredansiyeli", gencilgi dahil, Mogolistan'a defalarca gitmis olmasi.

Cengiz Han yazisi cok ilginc ayrintilarla dolu, fakat birkac yanlis ve bir hayli de eksIkle "mâlûl".

EksIk Bilgili Yazilar

Yazar, Timucin'in dogdugu ve oldugu (ama mechul mezari) hakkinda iyi bilgi vermekle beraber, kurdugu imparatorlugun sadece "Mogol" degil, "Turk-Mogol" olarak anilmasi gerektigini yazmiyor. Dunyanin ve tarihin bu en buyuk imparatorlugunda Mogol ve Turk boylarinin ve nufus oranlarinin ne olduguna dair bir isaret yok. Sadece Uygur Turklerinin (onlarin da Turk olduklarini belirtmeden) devletin burokrasisini yonettiklerini belirtmekle yetiniyor. Hele Cengiz Hani'in kokeni, tipi, annesinin ve esinin soyu hakkinda hic bilgi yok.

Mike Edwards, tarih konularinda hep Amerikalilara danismis. Zaten Amerikalilarin âdetidir:
arastirmalarinda gosterdikleri kaynaklarin hemen hemen hepsi Ingilizce olanlardir. Birakin Turkce yazilanlari, Almanca veya Fransizca kaynaklara bile hemen hemen hic atif yapmazlar!

Oysa Prof. René Grousset'nin, Prof. J.P. Roux'un bu konuyu iceren guclu Fransizca eserleri gibi nice kaynaklar vardir. Bence en esaslisi, rahmetli Prof. Zeki Velidî Togan'in arastirmalaridir. Baskurt kokenli ve hem Almanya, hem Turkiye universitelerinde ogretim uyeligi yapmis olan Togan, pek cok yabanci diller arasinda, Mogolcayi ve Cinceyi de bilirdi. 1947'de yayinlanan "Turk Tarihine Methal" (Giris) adli temel kitabinda Cengiz Han hakkinda saglam bilgiler vardir. Ama ondan da once 1940 yilinda ben onun Cengiz Han'in soykutugu hakkinda yazdigi arastirmayi "Cingiz, Mogollar ve Turkluk" adiyla yayinlamistim. (Bozkurt Yayinlari olarak). Haziran 1987'de, uc ayda bir yayinlanan "Turk Dunyasi Arastirmalari Tarih" dergisinde Cengiz Han'in Turklukle ilgisi hakkinda uzunca bir makalem cikmisti.

Bugunku yazimda konum sirf Mogol-Turk iliskileri, Cengiz Han'in soykutugu, esi ve ilk cocuklari hakkinda olacak.

Mogollarla Turklerin Farklari

Turkler, ilk M.O. 7000'lerde Aral Denizi civarinda, 5000 yil sonra da Altay Daglari bolgesinde dogdula r. Ural daglarindan gocen "Alpin" irkiyla, Amerika'ya giden Kizilderili ("Amerindian")'lerin Asya'da biraktiklari boylariyla "evlenmeler" sonucu ortaya cikmis, ic evlenmelerle de genetik "sabitlik" kazanmis yeni bir irktir: Turanid'ler.

Mogollar ise, Kadirgan Kingan daglari bolgesinde, Asya'da kalmis Kizilderililerle, Cinlilerin ve sari irkin atalari olan kisa boylu, sari tenli halklarin karismasindan dogmuslardir. Buzullar cozulunce Dogu Sibirya'nin ormanlarina goc etmisler, Turk boylariyla (ozellikle Kun-Hun'larla) sIk sIk karsilasmis, catismis ve Turklerin bozkir kulturu etkisinde kalmislardir: atcilik ve savas yontemlerinden giyinislerine varincaya kadar!

Cin arsivlerine gore, Cin Seddi'nin otesindeki bozkir kavimleri su farkliliklariyla taniniyordu: Mogollar domuz yiyor ve kopegi totem yapiyorlardi; Turkler domuz yemiyordu ve totemleri bozkurttu. Turkler, Cin icin en tehlikeli dusmandi ve sIk sIk Cin Seddi'ni asip Cin'e giriyorlardi (bircok Cin sulâlesi bu Turklerden kurulmustu: Topa'lar, Siyenpi'ler... vb. Cu/Su'lar da Turk kokenliydi ama onlar cok eskiden, Cin devleti kurulmamisken, daha guneyden-Tanri Daglari yonunden gelmis, Sang'larla birleyip ilk Cin devletinin kurulmasinda rol oynamislardi).

Ergenekon

Tarihi kesin bilinmeyen bir devirde Cinliler Mogollari da kullanarak Turklere muthis bir baskin yapmis ve soykirima girismislerdi. Bu Turklerden sadece bir kizla bir erkek kurtulup Ergenekon dedikleri girilmez-cikilmaz daglar arasina siginmayi basarmis, cocuk sahibi olmus, asirlarca orada cogalmis ve bir gun gok-yeleli bir bozkurtun yol gostermesi sonucu daglari eritip disari cikmislardi.(*) Orta Asya'da egemen olan Mogol soylu (veya Mogol kokenli yoneticili) Apar devletini yenmis, Gok Turk olarak tarih sahnesine damgalarini basmislardi.

Gok-Turklerin vârisleri Uygur Turkleri Turfan civarina goctuklerinde, Otuken'in kuzeyine Mogollar (asil adlariyla, "Sevey"ler) dolmuslar. Uygurlarin deve surulerine cobanlik eder, ayni gorevi almak isteyen Mancularla ve Tunguzlarla savasip dururlarmis. Buna kizan Uygur hani, sarayindaki prenslerinden Borutegin'i (Kurt prensi) ailesiyle birlikte Mogol-Sevey'lerin ve diger sari irkli boylarin basina basbug olarak yollamis. Bu Borutegin ailesi nizami saglamis, deve surulerini cogaltmis, Mogol-Seveylere bir suru Turk efsanelerini de kabul ettirmis. Oyle ki sonunda, Turkleri soykirimina ugratanlar arasinda olduklari hâlde kendilerini kurban gibi saymis ve Ergenekon'u Mogol versiyonuyla aynen kabul etmisler!

Turklerin eski kutsal yurdu Otuken'i dolduran Seveyler'in basindaki Borutegin ailesinden, 1160 yillarinda Onon irmagi yakininda (bugun artik "Mogolistan" olan ulkenin kuzeydogusunda) bir erkek cocuk dogmus ve adi Temucin konmustu. Saclari kizila calar kahverengi, gozleri de elâ-yesildi (oysa Mogollar hep kapkara sacli ve koyu renk gozludur).(2)

Sifirdan Cihangirlige

Bu cocugun "prens" ailesi coktan eski gucunu kaybetmis, cekirdek boy da bolune bolune bir avuc insan kalmisti.

Sifirdan baslayan ve sonradan adini "Cingiz" (Deniz) olarak degistiren Timucin mucizeler yaratacakti: Once Mogol boylarini birlestirecek, sonra Turk boylarini ve devletlerini (Togrul Han'in Kereyit'lerini, Merkitleri, Naymanlari, Uygurlari, Kirgizlari... vb.) tek bir devlet hâlinde toplayacak, adina "Mogol" diyecek, sonra da futuhatlara girisecekti. 40 yasinda baslayip olumuyle 60 yasinda noktaladigi bu cihangirlik hamlesi tarihin en genis cografyali Turk-Mogol Imparatorlugunu yaratacakti. Asya'nin bir ucundan obur ucuna kadar ve daha da fazlasiyla Cin'in iclerinden Rusya'ya ve Avrupa'da Polonya'ya kadar.(3) Ustelik bu, birkac asir ve birkac saltanat boyunca degil, bir omur icinde basarilmisti! Ve gene bir fark: vahsi, ilkel, zayif "yerliler" uzerine degil, en ileri ve guclu devletler yenilerek kazanilmisti (Turklerin oteki cihangirliklerinde de yaptiklari gibi).

Bu "Turk-Mogol" ulusu icinde (Oguzlar direnmis ve karsi cikmislarsa da)(4), Turk nufus Mogollardan kat kat fazlaydi. Uygurlar ileri bir burokrasi idilerse de, diger Turkler "Mogol" adi altinda savasan ordulardi.

Buyuk Hakan 1227 yilinda Yincuan'in guneyinde oldu.

Sahsiyeti

Cengiz Han bir dâhiydi. Savas taktikleri ve kullandigi teknoloji caginin cok otesindeydi. Savas stratejisi unlu harp sanati uzmani Clausewitz'in ornegi olmus, modern is yoneticileri de onun siyaset ve yonetim yontemlerini kitap konusu yapmislardir. Gerci asiri kan dokmustur ama, Mike Edwards'in danistigi profesorler bunu sirf "teror taktigi" olarak kullandigini, bu sayede kan dokulmeden sehirleri fethettigini ve katliâm iddialarinin Iranli tarihcilerce cok abartildigini belirtmislerdir. Buna ragmen bir Iranli tarihci Cengiz Han'i soyle tarif etmistir:

"Cengiz, kuvvetli bir sezgiye, buyuk bir enerjiye, dehâya ve kavrama yetenegine sahipti. Hayranlik ve saygi uyandirirdi. Âdildi. Azimliydi. Dusmanlarini ezip gecerdi. Cesaret semboluydu ve acimasizdi (National Geog., a.g.e., sah. 101).

Acimasizdi, dogru, ama o "insaf ve merhamet dini Hristiyanligin" Hacli Seferleri'nin korkunc katliâmlari pek mi masumdu ki suclamaya kalksinlar?

Tarih bilgisi kuvvetli bir tanidigim farkli bir yorum yapmisti bana: "Genlerden mi, geleneklerden mi bilmem ama, Turkler hep 'tolerans/hosgoru sahibi olmus, Mogollar ise biraz fazla kan dokucu. Cengiz Han'in Turk kokenine ragmen, 8 nesil boyunca ailesine karismis olan Sevey kaninin etkisiyle acimasiz bir yani olmustur belki" demisti. Bir varsayim tabiî dedim. Ona sunu da hatirlatmistim: Cengiz'in anasi da Turktu.

Cengiz'in Cocuklari ve Torunlari

Cengiz Han olurken imparatorlugunun mirasini 4 ogluna ve torunlarina birakmisti. Su da ilginctir, bircok esi ve onlardan cocuklari oldugu hâlde, mirasini sade Merkit Turku kokenli olan ilk esi Borte'den doganlara birakmisti. Buyuk rutbeyi de, gene Borte'den olma 3. oglu Oktay Han'a vermisti.
Kabilây doneminde o muazzam imparatorluk Cengiz Han'in torunlari tarafindan (birbirinden az cok bagimsiz olarak) yonetiliyordu: Cagatay Hanligi, Hulâgu'nun Ilhanli'si, Batu'nun Altin Orda'si ve Kubilay'in Cin'de kurdugu Yuan hanedani (1368 yilina kadar surdu).

Bu Turk-Mogollar suratle tam Turklestiler, saf Mogollar Mogolistan'a yerlestiler. Geride, Turkler arasinda Kalmuk ve Buryatlar kaldi. Ama Cengiz Han'in genleri, Timur'da ve Babur'de tekrar tarihe muhur basti.

DIPNOTLARI

(1) Bu efsanenin hemen hemen aynisi, Peru'daki Inka devletinin temelini atan Aymara Kizilderililerinde de vardir. Adi da "Kapaktokon"dur. (Kizilderililer ve Turkler, R.O. Turkkan, E yayinlari, sah 63.)

(2) Cengiz Han'in kendi yazdirdigi "Gizli Tarih"de, Temucin'in dunyaya gelisi bolumu soyle: "Cingiz Han'in ceddi, yuce Tanrinin takdiriyle yaratilmis bir bozkurt idi, esi beyaz bir disi geyik idi". Bu son cumle ilginctir, cunku, binlerce yil once Turk'u doguran iki irktan biri olan Alpin'lerin totemi Beyaz Disi Geyik'ti. Oguzlarin "Ala Geyik" masali da bunun bir hatirasidir. (Oguzlarda Alpin genleri biraz daha fazladir).

(3) Ingiliz Imparatorlugu, deniz asiri durumuyla mesaha olarak daha genis sayilabilir.

(4) Turk hukumdari Celâlettin Harzemsah, Cengiz'e karsi o kadar yigitce savasmisti ki, en son yenilip de atiyla nehire atladiginda, pesine dusmek isteyen askerlerini Cengiz Han durdurmus, "boyle bir kahramana dokunulmaz" demisti. Misir'da Kolemen Devletinin basindaki Kipcak Turku Baybars ise Cengiz Han'in torunlarinin muzaffer ordularini yenen tek kisiydi.

saol bakıyomda hızlısın enes allah dewamını getirsin....

rep isterim rep