Gemlik Forum - Gemlik'in Paylaşım ve Tartışma Platformu

Balıkesir, Balıkesir ilinin merkez ilçesi ve ile ismini veren şehirdir. Balıkesir kenti, Ege ile Marmara arasında geçiş konumundadır. Türkiye'nin büyük yerleşim merkezlerinin tam ortasındadır. Bu durum Balıkesir'e hem avantaj hem de dezavantajlar sunmaktadır. İlçenin kuzeyinde Manyas, doğusunda Susurluk ve Kepsut, batısında İvrindi ve Balya, güneyinde ise Savaştepe ve Bigadiç ilçeleri bulunur.
Tarihçe
E t i m o l o j i:
Balıkesir bölgesinin Antik Çağdaki adı MİSYA'dır. Daha sonra KARESİ adını almıştır. Şehrin adını nereden aldığı hakkında değişik rivayetler vardır:
1. Paleo Kastro (Eski Hisar): Balıkesir merkezinde Bizans döneminde surlar olduğu rivayet edilir. Buna delil olarak da "Hisariçi" isminin yaygın olmasıdır. Çamlık mevkiinin merkezde aniden yükselmesi buranın eski kalıntılar olabileceği rivayeti vardır. Balıkesir ismi, bu rivayete göre Bizans dönemindeki "Paleo Kasrı" isminden gelmektedir.
2.Balık-Hisar (Hisar Şehri): Öztürkçe'de Balık şehir anlamına gelmektedir. Bazı kaynaklara göre, yörede bulunan yıkıntılar sebebiyle Türkmenlerin buraya Balık Hisar dediği ve buradan türediği belirtilmektedir.
3.Balı-Kisra (Pers Devlet adamı): Bir rivayete göre bölgeye akın yapan Pers hükümdarı Balı-Kisra'dan gelmektedir.
4.Bal-ı Kesr (Balı çok): Bazı kaynaklara göre ise balı çok, güzel anlamından türediği belirtilmektedir.
Bizans ve Roma döneminde bugünkü Balıkesir ya da çevresinde herhangi bir şehir yoktu. Bizans kralı bu bölgeye avlanma amacıyla bir şato inşa ettirmiştir ve bu dönemden sonra "Palao Kastro" bölgesi olarak adlandırılmaya başlanmıştır. Balıkesir kentinin ortaya çıkmasıyla ilgili tüm kayıtlar Selçuklu'yu ve Karesi Beyliği'ni göstermektedir.
Balıkesir şehir halkı etnik köken olarak Manav, Yörük, Çepni ve Muhacir karaktere sahiptir.
Manavlar; Balıkesir yöresine ilk gelip yerleşen Türkmenlerdir. Selçuklu döneminde, 12.yy, 13yy. ve 14.yy'da şehre ve bölgeye yerleşmişlerdir. Karesi Beyliği'nin kurucu halkıdır ve Balıkesir kenti Manav Türkmenler tarafından kurulmuştur.
Çepniler; Selçuklu döneminde ve Selçuklunun yıkılmasından sonra Karasi bölgesine ve Karasi şehrine yerleşmiş Alevi Türkmenleridir. Büyük kısmı 12.yy'da Dobruca yöresinden gelen Sarı Saltuk Türkmenleridir. Bir kısmı da Danişment yöresinden (Orta Anadolu) gelmiştir. Karesi Beyliği'nde önemli roller oynamışlardır.
Yörükler; 17.yy'da ve 18.yy'da şehre ve özellikle Alaçam bölgesine zorla iskan ettirilmiş Sünni Türkmen obalarıdır.
Muhacırlar ise; 18yy'daki Balkan Savaşları ve 1980 Bulgaristan Göçleriyle gelen Türklerdir.
Selçuklu Dönemi
1080"de Süleymen Şah Kyzikos"u ele geçirdi.
1081"de Ulubat gölü kıyısında bir Bizans ordusu yok edildi. Kyzikos ve Poimanenon (Manyas) Türklerin elinde kaldı.
1085"de Süleyman Şah doğuda savaşırken emirlerinden İlhan Bey kısa süre önce ellerinden çıkmış olan Kyzikos, Apollonia, Poimanenon ve Edincik dolaylarını geri aldı.
1086"da Vezir Ebu Kasım, Süleyman Şah"ın ölümü üzerine ayaklanan bazı emirleri bastırıp birleştirdi. Kyzikos"u üs edinerek yaptırdığı gemiler ile Sakız adasına kadar akınlar yaptı. Türkmen savaşçılar ilk kez denizcilikle uğraşmaya başladılar.
1090"da Bizans İmparatoru 1. Aleksios Komnenos Mysia"da yurt tutmaya çalışan Türkmenler üzerine kumandan Eufuryanis Alexaders"i yolladı. Apollonia"yı kuşatan Bizanslılar kanlı savaşlardan sonra kale kumandanı İlhan"ı iç kaleye sığınmak zorunda bıraktılar. Olayı duyan Türkmenler imdada gelince Bizanslılar çekildiler. Göl kıyısında büyük zayiat verdiler. Ertesi sene daha iyi hazırlanan bir Bizans ordusu bu kere önce Kyzikos"u aldı, sonra bir baskınla Apollonia"yı da ele geçirerek kaledekilerle birlikte kumandanı da esir ettiler.
1092"de Vezir Ebu Kasım"ın kardeşi İlgazi İznik"te baş kaldırınca 1.Kılıçaslan onu yendi ve burayı başkent yaptı. Sonra Marmara kıyılarını ve Edremit körfezi"ne kadar olan yerleri fethetti. Buradan adalara ve Midilli"ye akınlara başladı. Aynı yıl İzmir emiri Çaka"da Edremit"ten Abydos"a kadar olan kıyılarıu zaptetti. Selçuklular Oğuzların Kınık boyundan, Çaka Bey Çavuldur boyundan Kılıçaslan Emir Çaka"nın kızı ile evli idi. 1093"de Bizanslıların entrikalrı sonunda Kılıçaslan Çaka Bey"i öldürdü.
1099"da Anadolu"ya doluşan Haçlılar, Marmara sahillerinde bulunan bütün Türkmenleri katlettiler. Haçlı fırtınası geçtikten sonra Oğuz boyları Marmara bölgesine gene dolmaya başladılar. 1110 yılında Mysia"daki Bizans kentleri Türk akınlarına karşı tahkim ettirildi.
1113"te Türkler Apollonia"yı gene ele geçirdiler. Türkler"in Kyzikos"a doğru yürümesi üzerine kent valisi burayı boşaltarak Bizans"a kaçtı.
1115"te çok takviyeli bir Bizans ordusu ani bir baskınla Kyzikos"u ele geçirdi. Buralara yerleşmeye çalışan Türkleri kovdular.
1175"te Eskişehir ovasında toplanan yüzbin çadır Türkmen Denizli Bergama, Karia, Mysia ve Edremit bölgelerine dağıldılar. 1206"dan itibaren Türkmen savaşçıları UÇ"lardan hareketle Edremit ve Mysia"daki Bizans kentelerine sürekli akınlara başladılar.
1237"de Selçuklu sultanı Gıyaseddin 2.Keyhüsrev Uç"ları teftiş için Edremit ve Mysia"ya da geldi. 1242"den itibaren Moğollar Selçuklu devletinin bütün idari işlerine karıştığı gibi devletin başına sultan atayabiliyor, devleti bir iki hatta üç sultanla yönetimi altında tutabiliyordu.
Karesi Beyliği
Karesi Beyliği'nin Osmanlı Devleti'ne katılmasıyla Balıkesir halkı Osmanlı Devleti'nin yükselme devrine geçmesinde büyük katkı yapmıştır. Çünkü Karesi Beyliği'nin donanma sıyla Osmanlılar ilk olarak Trakya'ya geçmiş ve böylelikle ilerlemişlerdir. Balıkesirli komutanlar Hacıilbey, Evranosbey gibi askeri şahsiyetler Osmanlı'ya damgasını vurmuşlardır. Ayrıca Karesi beyliği Osmanlıya ilk katılan beyliktir ve Osmanlıya denizcilik eğitimini vermişlerdir.
Nüfus
Balıkesir merkez ilçe nüfusu
1980'de.............124.051
1990'da.............170.589
2000'de.............215.436 olarak tespit edilmiştir.
2007 itibariyle 250.000'e ulaştığı tahmin ediliyor. (2007 Adrese dayalı nüfus sayım tahminleri, belediye tahminleri)
Coğrafi Veriler
Balıkesir merkez Marmara Bölgesi'nin Karesi yöresinde yer alan bir kenttir. Balıkesir Ovası'nın kenarında kurulmuştur. "Merkez ilçenin" izdüşüm yüzölçümü 1466 km2, olup 39 06" ve 40 39" kuzey enlemleri ile, 26 39" ve 28 58" doğu boylamları arasında yer almaktadır. Balıkesir kenti'nde Akdeniz iklimi görülür. Kışları soğuk ve yağışlı; yazları sıcaktır ve akdenize göre biraz daha yağışlıdır. Balıkesir'de en yüksek sıcaklık ortalaması Ağustos ayında 30°C, en düşük sıcaklık ortalaması Ocak ayında 1°C olduğu meteoroloji kayıtlarında görülmektedir. Balıkesir Balıkesir 588.5 mm yağış almaktadır. Balıkesir çevresine yağış getiren sistemler daha çok kış döneminde Orta Akdeniz"den sokulan gezici alçak basınç sistemleridir.
Balıkesir çukur bir ovaya sahiptir. Balıkesir kenti çevresinde dağlık alan ve engebeli arazi yoktur. Balıkesir ovası denizden yükseklikleri 10 - 220m. arasında olup, birer çukurova niteliğindedir. En önemli su kaynağı, Susurluk çayıdır.
Balıkesir geleneksel mimarisi
İlde Anadolu geleneksel ev mimarisini yansıtan örneklerin hemen hemen çoğunluğu kentin l5. yüzyıldan kalma çekirdek dokusunu oluşturan Aygören, Dumlupınar, Karaoğlan ve Karesi Mahallelerinde yer almaktadır. Bugün az sayıda ayakta kalabilen bu evlerin tamamı 19.yy. sonu-20.yy. başına tarihlendirilmiştir.[11]
Yapılar dama planlı ve dikey kesişen sokakların üzerine sıralanmışlardır. Evlere bakıldığında iç ve dış cephelerinde sadelik göze çarpmaktadır. Evlerin içinde kalem işi duvar ve tavan tezyinatları bulunmamaktadır. Buna, karşılık iki özel örnek dışında basit ahşap tavan süsleri görülmektedir.
Genel olarak ev yapısı taş temelli, ağaç merteklerle destekli ve genellikle dış üst kat cepheleri ahşapla kaplı şekildedir.
İldeki evlerin başlıca özelliklerine bakıldığında ;
Taşıma sistemi çamur harçlı-taş örgü duvardan oluşmuştur. .
Evler genelde arazinin kot farkından oluşan bodrum ile üzerine yapılmış bir veya iki kattan oluşurlar. Binaların zemin katları mutfak ve kiler gibi servis mekanları olarak düzenlenmiştir. Üst katlar ise sofanın iki yanına yerleştirilmiş yaşam mekanları şeklinde kullanılmıştır.
Evlerde sofa gerisinde bulunan yüklük veya dolap ile odalara da yüklük ve gusülhane yerleştirilerek sade fakat fonksiyonel mekanlar yaratılmıştır.
Üst katlarda taşıyıcı sisteme ahşap kiriş ve hatıllar dahil edilmiştir. Dış ve iç cephelerde ahşabın dayanıklılığı ve dekoratif özelliğinden faydalanılarak ahşabın sıcaklığı evlere yansıtılmıştır.
Ahşap iskeletli duvarlar sayesinde yapının yükü zemine aktarılmıştır.
Saçaklar iklim şartlarına uygun olarak çok geniş değildir.
Tek veya çift taraflı merdivenlerle ulaşılan ana girişler iki sütunla desteklenen bir revakla geri çekilmiştir.
Yukarı sürmeli giyotin tipinde yapılmış dikdörtgen, sık ve küçük pencereler ile cephe hareketlendirilmiş ve aydınlık mekanlar yaratılmıştır.
Yapılarda düz ve çıkmalı olmak üzere iki çeşit cephe tipi görülür. Çıkmalı cephede üst kat çıkmaları sade eliböğründeler (payandalar) ile desteklenmiştir.
Cepheye hakim olan kat, pencere ve çıkmalar ile dışa açılan "esas yaşam" katıdır.
Turizm
Değirmen Boğazı Piknik Alanı: Piknik alanı, Balıkesir- Bursa karayolunun 10. kilometresi üzerinde bulunmaktadır. Toplam alanı 250 hektardır. Sahada; girişte satış standları, içeride kır gazinosu, kafeterya, büfe, çocuk oyun alanları basketbol sahası ve otopark bulunmaktadır. Piknik alanı çam, servi, söğüt, gibi 52 tür ağacı bünyesinde bulunmaktadır.
Necati Sezgin Piknik Alanı: Balıkesir Edremit karayolunun 40. km.'sinde bulunmaktadır. Sahada büfe lokanta, yağmur barınağı, çeşme, piknik üniteleri gibi ziyaretçilere hizmet verebilecek tesisler yer almaktadır. 45 km hektar büyüklüğünde kızıl çam ağaçlarının bulunduğu sahada sakin ve huzurlu piknik yapmak mümkündür.
Çamlık: Şehir kenarında şehre hakim bir tepedir. Çam ağaçları altında dinlenmek ve piknik yapmak mümkündür. Özellikle gece görünümü çok güzeldir. Saha içinde bir adet restaurant ve halı saha mevcuttur.
Balıkesir Parkı: Türkiye'nin en eski, modern ve güzel parklarından biridir. Şehrin merkezinde, çam ve çitlenbik ağaçları ile kaplı park; gazinoları çocuk bahçeleri ve iki büyük havuzu ile geniş bir alana yayılmaktadır.İlin Kuvayi Milliye Etkinlikleri ile Altıeylül Milli Fuarı etkinlikleri bu alan içerisinde yapılmaktadır. Atatürk Anıtı da park sahası içinde olup, 6 Eylül 1963'de tamamlanmıştır.
Saat Kulesi: Saat Kulesi 1829 yılında Giritli Mehmet Paşa tarafından İstanbul Galata Kulesi'nin benzeri olarak silindir şeklinde yaptırılmış idi. 1897 yılındaki deprem nedeniyle yıkılınca, 1901 yılında bugünkü şekliyle yeniden yaptırılmıştır. Kare prizma şeklindeki bina, beyaz kesme taş ile yapılmış ve kabartma işçiliklerle de süslü hale getirilmiştir. En üst kat kubbe ile örtülmüş ve büyük bir çan eklenmiştir. Buranın hemen altındaki katta ise dört yöne de birer saat konmuştur.
Şadırvan: Saat kulesinin yakınında yer almakta olup burası ikinci yeridir; taşınarak buraya getirilmiştir. Şadırvan 1908 yılında Ömer Ali Bey zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Pembe granitten yedi sütuna oturan soğan şeklinde bir kubbe bulunmaktadır. Kemerlerle bağlı sütunların üzerinden yatay bir silme ve saçak yer almaktadır.
Balıkesir Evleri: Anadolu gibi tarihin derinliğine yaşandığı, uygarlıkların kesiştiği toprak parçasında bugüne ulaşan mimari mirasın korunması büyük önem taşımaktadır.
Balıkesir geleneksel evleri toplumun geçmişini, ekonomisini ve yaşam biçimini yansıtmaktadır.
Zağnos Paşa Külliyesi: Cami, hamam, türbe, muvakkıthane, muallimhane ve bedestenden oluşan site, Balıkesir'in en büyük ve mimari yönden en mükemmel külliyesidir. Ahmet Vefik Paşa meydanında bulunan bu eserin muallimhane, imaret ve bedesteni bulunmamaktadır. 1461 tarihinde Fatih Sultan Mehmet'in ünlü veziri Zağnos Mehmed Paşa tarafından, o zamanki şehrin kenarına yapılarak Balıkesir diğer yöne yayılmasını sağlamıştır. Külliyeden sadece hamam günümüze dek özgünlüğünü koruyabilmiştir. 1897 yılındaki depremde yıkılan camii ve türbe 1908 yılında Mutasarrıf Ömer Ali Bey tarafından yeniden yaptırılmıştır.
Camii; Özgün yapıdan sadece kuzey kapısı üzerindeki ve iç bölümdeki yazıt kalmıştır. 1908 yılında yeniden yapımı sırasında Rum ve Ermeni ustaların çalışması nedeniyle, Osmanlı sanatının son döneminde görülen melez üslubun etkilerini taşımaktadır. Kare planlı, dört payeye oturan büyük kubbeli yanları tonozlu ve köşelerde köşe kubbeleri bulunan düzgün yontma taş ve tuğladan yapılmış bir yapıdır. Dış görünüşünde yatay ve dikey hatları dikkat çeker. Caminin iç bölümüne çift kanatlı ahşap kapılarla girilir. Kapıların önüne dört köşeli mermer sutünların taşıdığı, ahşap tavanlı kurşun kaplı ve eğimli bir çatı ile örtülü sundurmalar yer alır. Kalın duvarlarla çevrili ibadet yeri dört kalın kare paye ve bu payeleri birleştiren kemerlerle birbirinden ayrılmıştır. Köşe kubbelerinde ve kemerlerde Osmanlı sanatında kullanılmış olan rumi, palmet ve kıvrık dal motiflerinden oluşan kalem işi süslemeler göze çarpar. Mihrap, son dönem Osmanlı sanatının tüm özelliklerini taşımaktadır. Kubbenin geçişi ve yarım tonozlar kıvrık dal, çiçek ve lale motifleri ile süslüdür. Kubbenin iki köşesindeki pencerelerin arası çinilerle süslenmiştir. Barok tarzda ve kesme taştan yapılmış olan minare, barok bir külahla biter. Caminin biri kuzeyde diğeri güneyde olmak üzere iki şadırvanı bulunmaktadır. Kuzeydeki şadırvan on iki köşeli mermer olup, suyu Paşa hamamından gelmektedir.
Yıldırım Cami: 1338 yılında Yıldırım Beyazıd tarafından yaptırılmıştır. Balıkesir'de Osmanlılar Döneminden kalma en eski eserdir. avlusunda 12 odadan ibaret medrese ve bir şadırvan bulunmaktadır. İç mimarisi sade bir görüntü ile ön plana çıkmaktadır.
Yıldırım Mahallesi'nde yer alan Cami , Balıkesir'in en eski Osmanlı yapıtıdır. Yapım kitabesi bulunmamaktadır. Ancak çeşitli kaynaklardan ve vakfiyesinden 1388'de Yıldırım Beyazıt tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Oldukça büyük bir avlu içerisinde Medrese ve imaret ile birlikte külliye durumundadır. 1818'de ve 1897 depreminden sonra onarım görmüştür.
Caminin içi dikdörtgen planlı olup, beşer sütunlu iki diziyle üç nefe ayrılmıştır. Kaidesiz olarak konan bu devşirme sütunların başlıkları da devşirme malzemedendir. Altısı Bizans, üçü Osmanlı üslubunda, biri de eski bir kaide biçimindedir. Camide çevredeki yıkıntılardan alınmış devşirme mimari parçalar kullanılmıştır. Duvarları geniş derzli kesme taştandır. Sadece batı duvarında tek sıra tuğla vardır. Dış yüzeylerde yer yer ilk yapının izlerine rastlansa da, genel görünümüyle Geç dönem özelliklerini taşımaktadır. Çatısı kiremitle örtülüdür. Yapının kıble yüzü diğer yüzler gibi sade olmakla birlikte, mihrabın iki yanında dikdörtgen pencerelerle bunların altında yuvarlak kemerli pencereleri bulunmaktadır. Batı cephesi daha hareketlidir. İki sıra halindeki pencerelerin alt sırada olanları orijinal olup, üst sıradaki yuvarlak kemerliler XIX.yüzyıl başlarındaki onarım sırasında yapılmıştır.
Cami avlusunda bulunan medrese 12 hücreli bir yapı olup, 1897 depreminden sonra yeniden yapılmıştır. Sadece dış duvarları orijinaldir.
Ulaşım
Balıkesir Ankara ve İstanbul"u İzmir"e bağlayan karayolu üzerinde bir transit merkezi durumundadır. Bursa-Ankara-İstanbul, İzmir,Bandırma ve Çanakkale illerine düzgün asfalt yollarla bağlıdır. Ayrıca İstanbul'a Bandırma üzerinden feribot ve deniz otobüsü ile ulaşılabildiği gibi, Körfez Havaalanı ve Balıkesir Havaalanının hizmete girmesiyle İstanbul havayolu bağlantısı da bulunmaktadır.
Balıkesir ayrıca Ankara-İzmir istikametinde demir yoluna sahiptir. 9 Eylül Ekspresi, Karesi Ekspresi ve İzmir Mavi Treni gibi tren seferleri bulunmaktadır. Bandırma-Balıkesir-İzmir arası hızlandırılmış tren çalışmaları da tamamlanmış, 6 Eylül ve 17 Eylül Ekspresleri bu hatta çalışmaktadır.
Balıkesir kentinin, Ege ve Marmara sahilinde pekçok kasaba ve kazaları bulunmaktadır. Bu yüzden yaz aylarında ilçeler arası trafik yoğunluğu artmaktadır.